نقدی بر دوره کارشناسی مهندسی فناوری اطلاعات

(نقدی بر دوره کارشناسی مهندسی فناوری اطلاعات )
توسط: امیرحسین آشنا - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
چکیده :
از ابتدای دهه 1380 با اوج گرفتن مباحث مربوط به سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در ایران، دانشگاههای کشور در صدد برآمدند تا دوره های مختلف تحصیلی را در این رشته ها برگزار نمایند. این خواسته با تصویب رشته مهندسی فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد و رشته مدیریت فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی ارشد به تحقق پیوست. در این مقاله سعی بر آن خواهیم داشت تا با مراجعه به سرفصلهای یکی از این رشته ها و نگاهی به گذشت حدود دو سال از شروع این رشته ها در ایران و همچنین اهداف فناوری اطلاعات در ایران بررسی کنیم که آیا این رشته ها با دروس خود و همچنین توانایی های دانشگاهی ما چه محصولاتی را پدید خواهند آورد؟ و آیا این محصولات مشکلات جامعه ما را حل خواهند نمود؟

کلمات کلیدی : فناوری اطلاعات_ دوره کارشناسی _ دانشگاه

1- مقدمه :
از ابتدای دهه 1380 با اوج گرفتن مباحث مربوط به سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در ایران، دانشگاههای کشور در صدد برآمدند تا دوره های مختلف تحصیلی را در این رشته ها برگزار نمایند. این خواسته با تصویب رشته مهندسی فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد و رشته مدیریت فناوری اطلاعات در دوره کارشناسی ارشد به تحقق پیوست. در این مقاله سعی بر آن خواهیم داشت تا با مراجعه به سرفصلهای یکی از این رشته ها و نگاهی به گذشت دو سال از شروع این رشته ها در ایران و همچنین اهداف فناوری اطلاعات در ایران بررسی کنیم که آیا این رشته ها با دروس خود و همچنین توانایی های دانشگاهی ما چه محصولاتی را پدید خواهند آورد؟ و آیا این محصولات مشکلات جامعه ما را حل خواهند نمود؟
2- فناوری اطلاعات چیست؟
Information Technology یک واژه نسبتاً جدید است و شاید جایگزین مناسب و خوبی نباشد که به زبان انگلیسی اضافه شده است. مترادف آن در فرانسه Informatique و در روسی Informatika می باشد.
برای بسیاری از مردم، فناوری اطلاعات مترادف با یک فناوری جدید است که از وسایل دارای ریز پردازنده استفاده می کند. مانند: ریزکامپیوترها، تجهیزات اتوماتیک، واژه پردازها و غیره . اما استفاده از دست ساخته های بشر برای گردآوری، تولید، ارتباطات، ثبت و ضبط، بازآرایی و استخراج اطلاعات به زمانی فراتر از زمان حاضر باز می گردد. برای حرفه ای ها، به معنای معرفی یک دوره جدید است. فناوری اطلاعات، اندیشه ای است برای آنکه اصول، رویه و واژگان کار با اطلاعات می تواند در یک الگوی سیستماتیک متحد رفتار کنند. بدبینان ممکن است بگویند که واژه فناوری اطلاعات فقط تلاش می کند که برخی از پیشرفتهای هدفمند تجاری الکترونیک و حرکات هدفمند سیاسی برای کنترل دستیابی به اطلاعات را ارزشمند سازد.
حقیقت پشت این رفتار هر چه باشد، برای آنکه فناوری اطلاعات بتواند به عنوان یک فناوری یعنی کاربرد یک علم کاربردی باشد، باید دانش شناخته شده ای از اطلاعات وجود داشته باشد. البته واژه علم اطلاعات بکار رفته و مورد استفاده قرار گرفته است و به شاخه ای از تقسیمات کتابداری با بازیابی اتوماتیک اسناد چاپی اطلاق شده است. اما با توجه به کلیه جوانب کار با اطلاعات، محدودیت های بسیار زیادی در این شاخه نوظهور از فناوری موجود است. بیان مناسب آن است که شخص باید به دانش فراوری سیستمهای الکترونیکی و علوم کامپیوتر چنان بنگرد که به تولیدات همگرای آنها صورت مشخصی بدهد.
در هر دو علم بدبینانی وجود دارند و این بدبینی هنگامی از بین خواهد رفت که علم اطلاعات به یک بلوغی برسد که بتوان آن را فناوری اطلاعات نامید. ما نباید برای این منظور در این مرحله فرمول دقیق و جامعی ارائه کنیم بلکه باید بیشتر تلاش شود که با مثالها توضیح داده شود و در بخشهای اصلی و اساسی شرح و بسط داده شود. مباحثی که بطور جاری، در زیر چتر فناوری اطلاعات قالب بندی می شوند.

3- رشته مهندسی فناوری اطلاعات:
در مقدمه سرفصل دروس رشته مهندسی فناوری اطلاعات چنین آمده است که :
" در اجرای اصول مختلف قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نظر به حجم عظیم اطلاعات از طرفی و نقش بلا انکار آن در کیفیت مدیریت و اداره امور و همچنین نقش ابزاری تکنولوژی کامپیوتر در کیفیت جمع آوری و سازماندهی اطلاعات از طرفی و نقش امکانات در نشر و انتقال سریع آن، پس از بررسی و مطالعه مباحث فنون کامپیوتر و شبکه های اطلاعاتی و همچنین مدیریت، دوره کارشناسی فناوری اطلاعات تدوین می گردد."
همچنین در همان جزوه اهداف دوره، تربیت کارشناسانی ذکر شده است که در زمینه مطالعه، طراحی، ساخت، راه اندازی و نگهداری سیستمهای سخت افزاری و نرم افزاری، جمع آوری، سازمان دهی، طبقه بندی، استفاده و انتقال اطلاعات تبحر لازم را داشته باشند و نقش و توانایی آنها به شرح زیر خواهد بود:
1- مطالعه، بررسی و امکان سنجی سخت افزار، شبکه و نرم افزار مورد نیاز
2- جمع آوری، سازماندهی و طبقه بندی اطلاعات
3- ایجاد و نگهداری نرم افزارهای مورد نیاز مانند: پست فارسی، ابزار جستجوی اطلاعات فارسی، گفتگوی فارسی و ...
4- طراحی و پیاده سازی شبکه های محلی
5- مطالعه و بررسی ابزار مخابراتی مناسب برای انتقال اطلاعات
6- مطالعه و بررسی سیستمهای نرم افزاری مناسب برای سازماندهی و استفاده اطلاعات مانند: سیستمهای عامل، سیستمهای بانک اطلاعاتی و ...
7- مطالعه و شناسایی شیوه های جدید برای اطلاع رسانی

در ضرورت و اهمیت دوره نیز چنین آمده است :
1- حجم عظیم اطلاعات و عدم امکان جمع آوری ، سازماندهی، انتقال و استفاده آنها به شیوه های سنتی
2- نقش سرعت، دقت و صحت اطلاعات در مدیریت و عدم امکان تامین آنها بدون استفاده از تکنولوژی کامپیوتر و اینترنت.
3- نفوذ روزافزون تجهیزات کامپیوتری و مخابراتی در جوامع بشری و لزوم ارتباط آنها به منظور اطلاع رسانی سریع.
4- لزوم همگامی با جوامع بشری و استفاده از امکانات روز
در یک نگاه کلی به عناوین زیبای فوق و همچنین دروس طراحی شده برای دوره براحتی خواهیم فهمید که محصولات این دوره، اقیانوسهایی به عمق یک سانتی متر خواهند بود که حتی توانایی حداقل در بعضی موارد بالا را ندارند. تناقض فوق از آنجا ناشی می شود که طراحان رشته بر خلاف تعریف جهانی و استاندارد فناوری اطلاعات به عنوان یک اندیشه و باور، آن را ابزار اندیشیده و آنهم فقط یک ابزار بنام کامپیوتر.

جدا از دروس عمومی که طبق قوانین باید در تمامی رشته ها باشد، در دروس پایه این رشته: دروس ریاضی عمومی 1 و2_ معادلات دیفرانسیل _ آمار و احتمالات کاربردی _ کار گاه عمومی و فیزیک 1 و2 به چشم می خورد.
ما چه حد ریاضیات از دانشجویان این رشته انتظار داریم. دید سنتی به وجود دروس ریاضی عمومی در تمامی رشته های مهندسی بدون توجه به نیاز آن رشته به این دروس نشأت گرفته از تفکر دهه 1960 آمریکاست که ما را بر آن داشته است که در تدوین رشته های جدید در سال 2000 نیز همان تفکر را پیگیری کنیم. در سر فصلهای بسیاری از دانشگاههای دنیا می بینیم که در کل سه یا چهار سال تحصیل دوره کارشناسی ، یک یا دو درس با نام " ریاضی کاربرد در مهندسی فناوری اطلاعات" که شامل : توابع یک و چند متغیره، حد، مشتق، انتگرال، جبر خطی، منطق، گراف، درخت، آمار و احتمال و ... است دارد. به عقیده نگارنده چنین درس 4 یا 6 واحدی به مراتب کاربردی تر و مورد استفاده تر از 15 واحد از 5 درس ریاضی است که دانشجو را در سال اول به خود مشغول می دارد. یا در رشته مهندسی فناوری اطلاعات چه لزومی به ارائه درس فیزیک 1 که به مباحث مکانیک می پردازد وجود دارد و بدون ارتباط با درس فیزیک 2 که به مباحث الکتریسیته می پردازد و برای این رشته موردنیاز، پیش نیاز است. بدیهی است که این دروس نه چندان مورد نیاز باعث می شود که مانند تمامی رشته های مهندسی که طراحی آنها به اوایل دهه 1360 بر می گردد، دانشجویان به جای پرداختن به مباحث اصلی رشته خود به دنبال خواندن دروسی باشند که به آنها نیاز جدی در ادامه نخواهند داشت و از رشته و دانشگاه زده می شوند که خود جای بحث مفصل دیگری خواهد داشت. البته جای خوشبختی است که نسبت به درس مهندسی نرم افزار، درس ریاضی مهندسی حذف شده است.
در بخش دروس اصلی، 90% درس ها را دروس رشته مهندسی نرم افزار تشکیل می دهد با این تصور که کار اصلی فارغ التحصیلان با کامپیوتر است و این نشات گرفته از همان تفکر ابزاری به فناوری اطلاعات است نه اندیشه ای. به کامپیوتر به عنوان یک ابزار فناوری اطلاعات نگاه نشده بلکه به عنوان خود فناوری اطلاعات نگاه شده است. جالب آنست که در موضوعات درس مبانی کامپیوتر و برنامه سازی به تدریس زبان پاسکال اشاره شده است که سالهاست از رده خارج شده است. و جالبتر آنکه خود دانشگاههای طراح، در این درس زبان جاوا که یک زبان oop است و بسیار برای این رشته مفید است را تدریس می کنند. اگر بپذیریم نقش سخت افزار نیز در فناوری اطلاعات مهم است، از مجموع 61 واحد دروس اصلی رشته، فقط 15 واحد را دروس سخت افزاری تشکیل می دهند و در بین آنها درسی بنام مبانی الکترونیک دیجیتال دیده می شود که به عقیده اهل فن، مباحثی که در این درس گنجانیده شده است ( از مشخصات عملی مدارات دیجیتال تا cmos) حدود 12 واحد رشته مهندسی الکترونیک و 8 واحد رشته مهندسی نرم افزار است که طبیعتاً تدریس همه این مباحث در یک نیمسال اولاً امکان پذیر نیست ثانیاً در صورت تدریس این موارد به مانند نک زدن گنجشک خواهد بود و به همان مبحث اقیانوسی به عمق یک سانتی متر باز می گردیم.
در دروس اصلی به درس اصول و مبانی مدیریت و همچنین درس رفتار سازمانی برخورد می کنیم که باز شامل حدود 15 واحد رشته های مدیریت است ( سازمان_ منابع انسانی_ مالی_ بازاریابی_ رفتارسازمانی) که باز هم بدیهی است که استاد و دانشجو در این دروس، در کلاف سردر گمی گرفتار خواهند آمد که هر مبحث را آغاز و بدون پایان به مبحث دیگر خواهند پرداخت. جالب است در کلیه درس های این رشته به درسی مانند تجزیه و تحلیل سیستمهای اطلاعاتی یا سیستمهای اطلاعاتی مدیریت (MIS) که موضوعیت اصلی رشته می باشد بر نمی خوریم.دانشجو در این رشته یاد نمی گیرد که اگر در سیستمی می خواهد اندیشه فناوری اطلاعات را پیاده سازد باید آن را بشناسد و سپس دسترسی به اطلاعات را آسان سازد.
در دروس تخصصی رشته بدون آنکه دانشجو مفاهیم سیستمهای اطلاعاتی را بداند، یک راست به سراغ بحث کنترل پروژه فناوری اطلاعات رفته و بدون دانستن مفاهیم مدیریت استراتژیک یک راست به بحث مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات می پردازد که البته با مراجعه به مباحث و کتب مرجع معرفی شده ، متوجه می شویم که منظور استراتژیها در فناوری اطلاعات بوده که به مدیریت استراتیک تغییر نام داده است. در ذیل درسی بنام مهندسی فناوری اطلاعات 2 به بحث اخلاق کامپیوتری می پردازد که گرچه لازم است اما دانشجو با این نام درس و مباحث ذیل آن چه تعبیری خواهد داشت، بماند. در کل رشته از آشنایی دانشجویان با سیستم عامل XML ,UNIX,LINUX که احتیاج روزمره آنانست خبری نیست. گذشته از آنکه جای دروسی مانند e-Learning وGovernment e- و ... در این مباحث خالیست که البته درسی بدون سرفصل و مرجع به نام مباحث نو در فناوری اطلاعات صفحه سفیدی را در سرفصل به خود اختصاص داده است.

4- وضعیت دانشگاهها:
با نگاهی به دانشگاههای مجری رشته متوجه خواهیم شد که رشته معمولاً در دانشکده های کامپیوتر ارائه می گردد و دانشکده خاص یا حتی درون دانشکده، دپارتمان خاص خود را ندارد. و جدا از کمبودهای مکانی، این از آنجا ناشی می شود که به این تصور نرسیده ایم که رشته ترکیبی از کامپیوتر، مدیریت و اطلاع رسانی است و این رشته، یک رشته نیست.
گذشته از این، وضعیت اساتید در این رشته نیزجای بحث دارد. همانطور که اشاره شد، رشته فناوری اطلاعات میان رشته ای بوده و یک رشته خالص نیست. متاسفانه قبل از راه اندازی رشته، به این حقیقت که لازمست ما در این رشته، اساتیدی میان رشته ای داشته ای داشته باشیم توجهی نشده است. مثلاً در درس تجارت الکترونیک لازمست استادی داشته باشیم که اقتصاد بداند، بازاریابی بداند، کامپیوتر بداند، با پروتکل های اینترنت و امنیت آشنا باشد. حال در کل جامعه ایران چند نفر برای تدریس چنین درسی داریم؟ ما همیشه در طراحی رشته های میان رشته ای، ترکیب موضوعات را به دانشجو واگذاشته ایم. درس های متنوع از رشته های مختلف را طراحی کرده ایم و اساتیدی متبحر در هریک از رشته ها را به کلاس فرستاده ایم و از دانشجو خواسته ایم خودش مباحث را ترکیب کند و رشته اش را بدست آورد که این مطلب در رشته فناوری اطلاعات ما را به ترکستان خواهد برد. در طراحی دروس هم همین امر مشاهده می شود. درس های گسسته از سه رشته طراحی کرده ایم اما از دروس ترکیبی به ندرت استفاده کرده ایم، چون استاد ترکیبی نداریم . جالب آنست که بر حسب دانسته های استادمان درس طراحی کرده ایم نه بر حسب نیاز دانشجویمان. و با این طراحی انتظار هم نداریم تا دانشجویان ترکیبی هم داشته باشیم. دانشجویان از هر مطلب چیزی می دانند اما در حقیقت خاصیتی کاربردی ندارند چون ترکیبی درس نخوانده اند. بجای آنکه ابتدا تعدادی از اساتید را برای دوره های تخصصی ترکیبی مانند: تجارت الکترونیک_ آموزش الکترونیک و ... به خارج اعزام کرده و سپس رشته را راه اندازی کنیم، خیال خود را راحت کرده و دروس گسسته طراحی کرده ایم و در واقع صورت مساله را پاک کرده ایم.
متاسفانه در کشورمان همیشه برنامه ای را اجرا کرده ایم و سپس به دنبال نیازهای اجرایی آن گشته ایم. برای رشته ، استاد، کتاب، مقاله و ... تهیه نکرده ایم و رشته را راه اندازی کرده ایم.

5- سخن آخر:
ممکن است بسیاری از صاحبنظران با عقاید نگارنده موافق نباشند، که نظر همگان محترم می باشد. اما در کشور ما پروژه های فناوری اطلاعات به زودی غیر قابل شمارش خواهند شد و توانایی متخصصان داخلی برای انجام آنها لازم است.امروزه اکثر پروژه های فناوری توسط مهندسین کامپیوتر و در بعضی موارد مهندسین برق و همچنین متخصصان رشته های دیگر که به طور تجربی مباحث مربوط به شبکه را فرا گرفته اند انجام می شود. هیچکدام از این گروهها، سیستم را نمی شناسند، بهینه سازی نمی دانند، از علوم اطلاع رسانی و تکنیکهای اطلاعاتی ، تجزیه و تحلیل سیستمهای اطلاع رسانی خبر ندارند. و چون در کشور ما هم فرهنگ کار تیمی جا نیافتاده و تیمی از متخصصین مختلف را برای یک پروژه گردهم جمع نمی کنیم و اگر جمع کنیم، آنها باهم نمی توانند کار کنند، ما به متخصصین ترکیبی نیاز داریم. متخصصینی که از پس پروژه های سنگین فناوری اطلاعات برآمده و نیاز ما به بیگانگان را قطع کنند. اما به عقیده نگارنده متاسفانه رشته ای طراحی کرده ایم که نیازهای جامعه را برآورده نساخته و نیمه مهندسان کامپیوتری تحویل می دهد که از مدیریت چیزهایی شنیده اند. علاقمندان بجای آنکه در دانشگاه مباحث را فرا گیرند و در کلاسهای آموزشی خارج از دانشگاه تدریس کنند، مطالب را از کلاسهای آموزشگاههای خارج از دانشگاه فرا گرفته و در پروژه های دانشگاهی بکار می بندند، که جای بسی تاسف دارد.
شاید لازم باشد دانشگاهیان با توجه به نیازهای آتی جامعه و با مراجعه به رشته های مرتبط در خارج کشور، بدون توجه به آنکه استاد آن درس موجود است یانه، برنامه جامعی را بریزند سپس اساتید موردنیاز را تهیه کنند. که در صورت موجود نبودن، با بورس و اعزام به دوره های تخصصی کوتاه و بلند مدت این امر را امکان پذیر سازند.
ما احتیاج به متخصصانی داریم که فناوری را در سیستمهای اطلاعاتی طراحی کنند و لزوماً این فناوری، کامپیوتری کردن سیستم نیست.

منابع :
1- مقدمه ای بر فناوری اطلاعات _ پیتر زورکوسزی، نیکولاس هیپ_ ترجمه : امیرحسین آشنا_1383_ در دست چاپ
2- جزوه مشخصات
 

تعاریف IT

تعاریف مختلف برای فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات یعنی فناوری هایی که فرد را در ضبط - ذخیره سازی - انتقال و دریافت اطلاعات یاری  می دهند. این اصطلاح شامل فناوری های نوین مانند رایانه- انتقال از طریق دور نگار و دیگر وسائل ارتباطی می شود.

فناوری اطلاعات ماشین کار است و ارتباطات محصول آن است فناوری اطلاعات و ارتباطات به یکدیگر وابسته اند.بدون فناوری اطلاعات و ارتباطات- ارتباط در سطح بین المللی و بین افراد غیر ممکن خواهد

 IT ارائه اطلاعات بسیار زیاد در حجم کم و زبان ساده است

فناوری اطلاعات بیشتر یک اســـتراتژی، اندیشه، فکـر و ابزار در حوزه انسانها، همراه با سرعت، انعطاف پذیری و نوآوری است

فناوری اطلاعات (IT) را می توان به عنوان فناوریهای محاسباتی و ارتباطات راه دور که امکانات خودکار استفاده از اطلاعات را فراهم می کنند، تعریف کرد. با این تعریف IT بیانگر تجهیزات به معنای سخت افزار و نرم افزار قابل لمس می باشد. یک رایانه که با استفاده از یک شبکه محلی به دیگر رایانه ها متصل شده باشد، مثالی از IT را بیان می کند.

عناصر اصلی فناوری اطلاعات:

 -          انسان: منابع انسانی، مفاهیم و اندیشه، نوآوری

-          سازو کار: قوانین، مقررات و روشها، سازو کارهای بهبود و رشد، سازو کارهای ارزش گذاری و مالی

-          ابزار: نرم افزار، سخت افزار، شبکه و ارتباطات

-          ساختار: سازمانی، فراسازمانی مرتبط، جهانی

 فناوری اطلاعات متشکل از چهار عنصر اصلی اساس ( انسان، ساز و کار، ابزار، ساختار) است به طوری که در این فناوری، اطلاعات از طریق زنجیره ارزشی که از بهم پیوستن این عناصر ایجاد می‌شود جریان یافته و پیوسته تعالی و تکامل سازمان را فرا راه خود قرار می‌دهد. 

 فناوری اطلاعات عبارتست از کاربرد رایانه‌ها و دیگر فناوری‌ها برای کار با اطلاعات. در اینجا هر گونه فناوری اعم از هر گونه وسیله یا تکنیک مد نظر است. عموماً در فناوری اطلاعات به اشتباه، کار با اطلاعات تنها از طریق فناوری‌های رایانه و ارتباطات و محصولات مرتبط مد نظر قرار گرفته است. باید توجه داشت که واژه فناوری عبارتست از مطالعه چگونگی استفاده از ساخته‌های بشری در دستیابی به اهداف و مقاصدی مانند ارائه محصولات و خدمات؛ این واژه تنها به خود مصنوعات بشری اشاره نمی‌کند

فناوری اطلاعات بیشتر یک استراتژی ، اندیشه ، فکر و ابزار در حوزه انسانها همراه با نوآوری است .

ITیک سری مفاهیم و فکر است

صرف نظر از بعد استراتژیک در IT ، و ابزار و اسباب کار از سوی دیگر ، IT شبیه یک فکر و اندیشه برای انجام بهینه و موثرتر کارهاست . از آنجا که IT تنها در قالب بسته نرم افزاری یا سخت افزاری و یا ترکیب آنها قابل تعریف و کاربری نیست ، لزوم ایجاد فکر و اندیشه قوی و جامع برای ترکیب ابزارها برای اجرای اهداف و عملیات و ارتباطات نیز یکی دیگر از ابعاد گسترده و شگفت انگیز IT است . با این تعبیر ، ابزار و اسباب نرم افزاری و سخت افزاری در IT بیشتر شبیه مواد خامی می مانند که مطابق نیاز ، با هم ترکیب شده و کار خاصی را انجام می دهند .

در سازمانها ، بایستی یک استراتژی برای استفاده از IT وجود داشته باشد و پس ار آن ، فکر و اندیشه جهت ترکیب و بکارگیری ابزار IT بکارگرفته شود ، و در انتها به مرحله اجرایی و استفاده از IT رسید . با این توضیحات ، ابزار مشابه در سازمانهای حتی مشابه می تواند کاربرد متفاوتی داشته باشد.

   IT یک استراتژی است

با شناخت فرصتها و امکاناتی که از IT ایجاد شده ، آن را به یک استراتژی شبیه کرده است تا یک فرمول و نسخه عملی . استراتژی جدید برای دسترسی متفاوت به آنچه آرمان یک سازمان تعریف می کند . IT یک شناخت وسیع از محیط اطراف را در ذهن ها ایجاد نموده و هرکس را ، در هر سطح و ایده بسوی خود جلب می کند .

سازمانها به این پدیده برای دسترسی به بازار بزرگتر ، ارائه خدمات بیشتر و بهتر ، جمع آوری و نگاه دقیق تر و زنده به نظریه ها و سلیقه ها ، انجام راحت تر و سریعتر کارها ، ارزانتر کردن هزینه خدمات و عملیات ، کنترل دقیقتر و دسترسی سریعتر به منابع داخل و بیرون سازمان و ارتباطات سریعتر و ارزانتر نگاه می کنند . حال ، آنچه در تعریف IT بچشم می خورد ? که در سایر فن آوری ها تا این حد مدنظر نبوده ? مفید بودن این کاربردها از طریق تعریف و ترسیم یک استراتژی درازمدت و منطقی در اداره امور سازمان و خدمات و ارتباطات است . شناخت هرچه دقیق تر و کاملتر از IT برای مدیران و کارشناسان سازمان ها ، آنان را در تنظیم و طراحی یک استراتژی علمی تر با نگرش IT کمک شایانی می کند

IT یک سری ابزار است

به هر آنچه موجب جمع آوری ، گردش ، پردازش و انتقال اطلاعات و پیامها بدون محدودیتهای مکانی و زمانی باشد IT گفته می شود . رایانها ، شبکه های رایانه ای ، انواع نرم افزارها و .... همه در حوزه IT جای می گیرند . سازمانها نیز استفاده از IT را سالها تجربه کرده اند ، اما آنچه تا کنون در سازمانها مطرح بوده ، طبق تعاریف جدید از IT ، نمی توانست کاربرد موثر و شایسته این پدیده عظیم را پاسخگو باشد . شاید موفق ترین سازمانها در استفاده از سخت افزار و نرم افزارهای رایانه ای و ارتباطات ، بدون استراتژی و اندیشه استفاده از IT ، کمترین بهره را از آن برده اند .

طبیعی است که ترکیب استراتژی ، فکر و اندیشه ، تجهیزات و ابزار ، همگی می توانند براساس یک طرح اجرایی کامل و گویا ، مزایا و فرصتهای جدید و قابل توجهی را برای سازمانها ایجاد کنند

      IT نوآوری است

چنانچه سازمانها حلقه های مفاهیم و گامهای فن آوری اطلاعات را منهای نوآوری بکار گیرند ، به طور یقین پس از مدتی کوتاه با شکست روبرو شده و از صحنه مقایسه یا رقابت خارج می شوند . برای زنده و پویا نگه داشتن کاربرد IT ، نوآوری ، شاه کلید توسعه و تحول آن محسوب می شود و در نتیجه ، موجب رشد سازمانها و بشر می گردد .

      IT همرا با انسان است

انسانها دارای دو نقش طراحی و اجرای پروژه های فن آوری اطلاعات ( کارگزار ) و جذب وبکارگیری روشها و ابزار جدید برای انجام کارها ( کاربر ) دارند . مهارت ، دانش ، و تجربه هر کدام در جای خود تاثیر تعیین کننده در موفقیت استفاده از فن آوری اطلاعات دارد .

نقش کاربران بیش از کارگزارن است و تاثیر بیشتری در موفقیت یا عدم موفقیت دارند . این حوزه تحت عنوان مدیریت منابع انسانی و تغییر ، یا آموزش و تغییر ، یا مدیریت تغییر و امثال اینها در موفقیت کاربردهای فن آوری اطلاعات مورد نظر صاحبان فن نقش داشته و به عنوان یکی از مهمترین جنبه ها در پیاده سازی IT مطرح و راه حلهایی برای آن پیشنهاد می شود

در تعاریف متعددی که برای فناوری اطلاعات ارائه شده است، یک نکته مشترک وجود دارد:

سیستم‌های سخت‌افزار و نرم‌افزار(، و هر آنچه که شامل شبکه و مخابرات که غالبا در ارتباط با تجارت و فعالیت‌های اقتصادی باشد و از روش الکترونیکی انجام شود شامل این حوزه هستند).

فناوری اطلاعات تقریبا تمام مفاهیم زیر را در برمی‌گیرد:

·            مدیریت شبکه‌ای از کامپیوترها

·            تولید و ایجاد صفحات وب 

·            تولید فایل‌های ویدئویی دیجیتال 

·            طراحی سیستم‌های کامپیوتری خاص

·            فروش محصولات بر روی اینترنت 

·            طراحی سه بعدی تصاویر

·            راهبری بانک‌های اطلاعاتی شرکت‌ها

·            کدنویسی نرم‌افزارها

·            پشتیانی فنی

·            مدیریت پروژه و بودجه

·            تولید مطالب فنی

ابزاری که این فناوری به کار میگیرد عبارتند از برنامه‌های کامپیوتر، بانک‌های اطلاعاتی، برنامه‌های کاربردی، شبکه‌های ارتباطی، تحلیل وطراحی روش‌ها، برنامه‌نویسی زبان‌ها و پایگاه‌های دانش. فناوری اطلاعات با طراحی و استفاده از کامپیوترها و ارتباطات برای حل یک گستره متنوع از مسائل به کار می‌آید. این نشان می‌دهد که کامپیوترها که بیش‌تر از50 سال از عمر مفیدشان نمی‌گذرد، امروزه توانسته‌اند بخش عظیمی از سازماندهی را در تشکیلات متعدد از آن خود کنند. تقریبا تمام صورت‌حساب‌ها و پرداخت‌ها و معاملات و رد و بدل مسائل مالی دولت‌ها و سازمان‌های بزرگ، بسیاری از خدمات اجتماعی مانند خدمات درمانی توسط کامپیوتر صورت پذیرد و این مسأله تنها به علت استفاده از کامپیوتر و فناوری مربوط به آن است که امکان‌پذیر است.

امروز، تعریف فناوری اطلاعات خیلی گسترده‌تر و شامل تقریبا هر نوع کار است. تولیدکننده‌ها، خرده‌فروش‌ها، بانک‌ها، ناشرین، محققین، تاسیسات پزشکی، نمایندگان و وکلا حتی کارخانجات به فناوری اطلاعات اعتماد می‌کنند تا کارهای روزمره‌شان را به واسطه این فناوری انجام دهند.

مطابق منشوری که هشت کشور صنعتی جهان در اوکیناوا به امضا رساندند، فناوری اطلاعات به عنوان محور حیاتی توسعه و رشد در جوامع بشری قرار گرفته و مطابق گزارش صندوق توسعه سازمان ملل متحد تنها راه کاهش فقر در جهان است.